Polska w Nowym Jorku. Idee, spory, nadzieje emigracji politycznej w latach 1940-1990 (STUDIA I MONOGRAFIE NR 479)

Książka poświęcona jest emigracji politycznej działającej w nowojorskiej metropolii. To naukowe opracowanie ukazujące jedno z najbardziej znaczących emigracyjnych centrów politycznych. Jego charakterystykę wspomagają m.in. przykłady działań ludzi w tym środowisku wybitnych.
Z indywidualnej perspektywy – jak założyła autorka – wyraźniej widać idee i koncepcje polityczne ich twórców i zwolenników, jaśniej rysują się także cele organizacji tworzących się w czasie wojny oraz po jej zakończeniu. Lepiej też rozumiemy, dlaczego tak ważne okazało się przekonanie o społecznym obowiązku wobec ojczyzny i rodaków wpojone pokoleniu międzywojennego dwudziestolecia. Przez pryzmat osobistych doświadczeń lepiej też dostrzegamy piętrzące się przed tą generacją bariery będące wypadkową emigracyjnych okoliczności i zwykłych polskich przywar. Przeszkody te jednak tworzyły przede wszystkim ówczesne reguły obowiązujące w wewnętrznej i zagranicznej polityce Stanów Zjednoczonych, a emigranci uznawali działania tego mocarstwa za fundament, na którym opierały się globalne relacje międzynarodowe.
Monografia nie ma charakteru stricte historycznego. Opis dokonany z pozycji politologa i prasoznawcy – na ile jest to możliwe – uzmysławia fakt, że nieliczna, niezwykle ambitna grupa przedstawicieli politycznej emigracji, targanych często wątpliwościami, ale głęboko przekonanych o konieczności wszelkich możliwych starań na rzecz niepodległości kraju, decydowała o sukcesie licznych inicjatyw, niepozwalających zapomnieć o „sprawie polskiej” i wpisujących ją w szerszy kontekst polityki amerykańskiej, a tym samym światowej.
Czytelnik otrzymuje obszerną rozprawę, opatrzoną bogatym słowniczkiem biograficznym (ponad 50 haseł) działaczy nowojorskich oraz archiwalnymi zdjęciami dokumentującymi pracę organizacji społecznych i politycznych.
Emigracyjne życiorysy, dokonania i niepowodzenia przedstawione w prezentowanym tomie są niekiedy „jak wykłady historii lub legendy o prawdziwych ludziach” idących tajemniczą drogą z rządowych gabinetów, wojskowych szeregów, podziemnych organizacji, łagrów, obozów na salony wielkiej polityki. Wielu tam znalazło miejsce do realizacji swoich marzeń o niepodległej Ojczyźnie. Jeśli wziąć pod uwagę niewielką liczebność tego środowiska, to można powiedzieć za poetą, że byli to ludzie mierzący siły na zamiary.