System partyjny Włoch - ciągłość i zmiana (STUDIA I MONOGRAFIE NR 627)

Monografia dotyczy ciągłości i zmiany systemu partyjnego we współczesnych Włoszech w warunkach zmian ustrojowych i transformacji politycznej. Analizie poddane zostały poszczególne etapy rozwojowe państwa liberalnego, faszyzmu, jego upadku, tworzenia podstaw konstytucyjnych systemu republikańskiego, z podziałem na „Pierwszą”
i „Drugą” Republikę Włoską. Starano się zbadać i odpowiedzieć na pytanie, jakie były przyczyny rozpadu tradycyjnych partii politycznych i zastąpienia ich przez organizacje nowego typu, które przestawały „opiekować się” grupami społecznymi, bo skoncentrowały się na udziale w grze o władzę. Proces zmiany systemu partyjnego we Włoszech potwierdza tezę, że współczesne partie polityczne funkcjonują nie po to, żeby reprezentować, ale żeby pouczać i kształtować elektorat. Tworzą programy po to, by wygrać wybory, ale wybory wygrywają nie po to, by realizować obietnice wyborcze. Analiza zmiany systemu partyjnego oparta została na założeniu, że sama kategoria zmiany systemu jest relatywna, a nie absolutna. Nie można jej traktować zbyt rygorystycznie, a w szczególności rozpatrywać bez poznania szerszego kontekstu całego systemu politycznego. Uwzględnione zostały następujące czynniki procesu zmiany: liczba partii; relatywny rozmiar partii; poziom polaryzacji wyznaczony przez dystans ideologiczno-programowy, co ma ścisły związek z systemem przetargów koalicyjnych; struktura podziałów socjopolitycznych; poziom przesunięcia wyborczego (volatility); charakter reżimu politycznego.

Badanie doprowadzone zostało do momentu zwycięstwa wyborczego centroprawicy we wrześniu 2022 roku. Italia musiała sobie odpowiedzieć na pytanie, czy chce aspirować do grona państw „nowoczesnych” i znaleźć się w grupie prorynkowo nastawionych „Europejczyków”, jak tego domagała się większość biznesmenów z Północy Włoch. Oznaczałoby to jednak akceptację silnego wpływu Niemiec na politykę, jak było w czasach trójprzymierza przed 1919 rokiem. Establishment włoski opowiedział się za takim kierunkiem rozwoju państwa. Głównym czynnikiem polaryzacji partyjnej okazał się stosunek do rodziny, wartości chrześcijańskich, kwestii otwarcia granic dla imigrantów, walki z ociepleniem klimatu, ideologii gender i planu federalizacji Europy połączonego z koncepcją likwidacji suwerenności państw narodowych. Przemiana opozycyjnej centrolewicowej Partii Demokratycznej (PD) według skrajnie liberalno-lewicowej recepty umacniała centroprawicową koalicję rządzącą premier Giorgii Meloni i pozycję polityczną jej konserwatywnego ugrupowania Bracia Włosi (FdI). Paradoksalnie wracał we Włoszech konserwatyzm jako odpowiedź na atmosferę skrajnej niepewności.

Publikacja skierowana jest przede wszystkim do środowiska akademickiego, ale także do polityków, ekspertów i urzędników.