Szkolnictwo na Górnym Śląsku w polityce oświatowej Prus i Niemiec (1763-1914) STUDIA I MONOGRAFIE NR 588

      Praca stanowi pierwszą w piśmiennictwie próbę syntetycznego ujęcia dziejów szkolnictwa na Górnym Śląsku (od drugiej połowy XVIII wieku do I wojny światowej) w związku z ogólnopaństwową polityką oświatową Prus i Niemiec. Oparta jest w głównej mierze na bogatej dokumentacji źródłowej pozyskanej z archiwów krajowych i zagranicznych oraz na literaturze przedmiotu. Obok systemowych stymulatorów polityki oświatowej, do których zalicza gospodarkę, kulturę, problemy społeczne, autorka wskazuje na specyficznie pruskie aspekty tej polityki, takie jak: 1) kwestia polska, definiowana jako obszar walki o etniczne i narodowe wartości, co przyczyniło się do ostrego konfliktu między racją państwa a naturalnym prawem ludności do pielęgnowania języka macierzystego; 2) sekularyzacyjna polityka państwa wobec Kościoła, skutkująca wybuchem kulturkampfu i zepchnięciem Kościoła katolickiego do roli siły opozycyjnej. Sytuacja ta powodowała identyfikowanie się Kościoła z aspiracjami kulturowymi i narodowymi ludności w sferze obrony języka polskiego na gruncie szkoły. Duchowni stali się zatem przewodnikami i orędownikami ludu, a lud – zdeklarowanym podmiotem wiary i Kościoła.

    Studium może zainteresować badaczy historii regionalnej, stosunków oświatowo-wyznaniowych w Niemczech, historyków wychowania, nauczycieli i studentów pedagogiki.