Od wrogów do braci. Posoborowe zmiany w dyskursie Kościoła katolickiego (STUDIA I MONOGRAFIE NR 475)

Książka opisuje przeobrażenia w dyskursie Kościoła katolickiego wywołane zmianą stosunku Kościoła do trzech kategorii niekatolików: chrześcijan innych wyznań, ludzi innych religii oraz niewierzących. Głównym czynnikiem tych zmian były postanowienia II Soboru Watykańskiego (1962–1965), który za jedno z najważniejszych zadań Kościoła uznał jednoczenie ludzkości. Część pierwsza ukazuje stan przedsoborowy, kiedy to dominującą funkcją tekstów było zdyskredytowanie Innych jako grzeszników i wrogów, zagrażających prawdziwej wierze, Kościołowi, porządkowi społecznemu i innym wartościom, dającym szczęście doczesne i wieczne. Po kolei prezentowane są językowo-tekstowe sposoby dyskwalifikowania (na płaszczyźnie psychiatrycznej, charakterologicznej, moralnej, obyczajowej i in.) wyznawców prawosławia i członków Kościołów poreformacyjnych, zwanych tradycyjnie schizmatykami i heretykami, Marcina Lutra jako „prototypu” heretyka, tzw. nowych sekt, czyli wspólnot, które pojawiły się na przełomie XIX i XX w. (np. badacze Pisma św., mariawici, Polski Kościół Narodowy i in.), muzułmanów, żydów i wyznawców religii politeistycznych (pogan), a także komunizmu i masonerii jako sił laicyzujących świat.
Część druga przedstawia najważniejsze cechy nowego sposobu mówienia do i o Innych, wyznaczone przez tzw. pragmatykę dialogu, skierowaną na tworzenie i podtrzymywanie pozytywnych relacji ze wszystkimi społecznościami spoza Kościoła katolickiego. Najpierw omawia się pewne zjawiska typowe dla wszystkich nurtów dialogu, przede wszystkim sposoby stwarzania równorzędnych relacji między partnerami oraz akty grzeczności językowej. Następne rozdziały poświęcone są kolejno zadaniom i cechom komunikacji katolików z innymi chrześcijanami, wyznawcami judaizmu, muzułmanami oraz ludźmi niewierzącymi.
Ostatni rozdział przedstawia wybrane zjawiska w polskim dyskursie katolickim, które odbiegają od ducha Vaticanum II: przejawy pewnej inercji tradycyjnego, negatywnego obrazu braci odłączonych, fakt nikłej obecności zagadnień ekumenicznych w dzisiejszym kaznodziejstwie, ograniczenia soborowej odnowy w PRL, gdy Kościół musiał bronić swojego istnienia, a także wątek antysemicki oraz dyskurs przeciwko różnym formom współczesnego ateizmu.
Praca adresowana jest nie tylko do językoznawców i innych badaczy dyskursu (socjologów, politologów, kulturoznawców itp.), ale także do teologów oraz do duszpasterzy-praktyków, którym misja posoborowego Kościoła jednoczenia ze sobą wszystkich ludzi nie jest obojętna.