Jaźń i jedność doświadczenia, Studia i Monografie nr 607

Każdego dnia zmieniamy się tak, że niekiedy wydaje się, jakbyśmy byli dziś kimś innym niż byliśmy kiedyś. Fizycznie i psychicznie dorastamy i starzejemy się. A jednak przez całe życie zachowujemy tożsamość, jesteśmy wciąż tą samą osobą, której przysługują pewne osiągnięcia i która odpowiada za swoje błędy. Zatem co sprawia, że pomimo zmian wciąż jesteśmy tym samym podmiotem zasług i przewinień? Jak odpowiedzieć na pytanie „Kim jestem?” tak, aby ta odpowiedź była aktualna niezależnie od stadium życia, w jakim się znajdujemy? Czy taka odpowiedź w ogóle jest możliwa? Jeśli tak, to jak ją znaleźć, a jeśli nie, to czy nasze dawne dokonania rzeczywiście wciąż są nasze? Niniejsza praca przedstawia zarys teorii, będącej wynikiem poszukiwań odpowiedzi na te pytania. Jest to teoria jaźni, rozumiana jako koncepcja tego, co mamy na myśli, kiedy mówimy: „ja”. Fundamentem jest tu interpretacja klasycznego ujęcia podwójnej perspektywy: subiektywnego dostępu do siebie jako podmiotu działania i obiektywnego – jako przedmiotu poznania. Na gruncie tych rozważań wyprowadzona jest kluczowa dla proponowanej teorii teza o fundamentalnej funkcji umysłu, którą ma być unifikacja doświadczenia. Teza ta niesie ze sobą dalekosiężne konsekwencje filozoficzne, istotne również dla zrozumienia pojęcia jaźni. Zastosowaniem wypracowanej teorii jest próba rozwiązania najbardziej doniosłych problemów obecnych w szerokiej dyskusji na temat osobowości we współczesnej filozofii.

Praca adresowana jest przede wszystkim do filozofów zajmujących się zagadnieniami jaźni i tożsamości osobowej, ale porusza również istotne zagadnienia metafizyki, epistemologii i filozofii umysłu. Ponadto może być zajmująca dla psychologów, szczególnie zainteresowanych filozoficznymi podstawami psychologii osobowości, a także kognitywistów.