Dramat dziewiętnastowieczny w sieci rękopisów

Publikacja autorstwa Marka Dybizbańskiego jest książką niezwykłą. Napisana przez znakomitego znawcę teatru i dramatu XIX-wiecznego, a także badacza na polu genetyki tekstów i mitoznawstwa komparatystycznego, pokazuje nieznane, najczęściej pomijane obszary profesjonalnej lektury rękopisów dramatycznych. Przedmiotem pracy są dramaty nieukończone albo istniejące w różnych przekazach, o strukturze bądź niewykrystalizowanej, bądź nieoczywistej, stanowiącej wyzwanie dla edytorów i czytelników, jak również ludzi teatru. Bohaterami książki są: Juliusz Słowacki, Mieczysław Romanowski, Felicjan Faleński, Cyprian Norwid, Adam Asnyk, Henryk Sienkiewicz, Teofil Lenartowicz, Władysław Reymont i Stefan Żeromski. Wraz z autorem oglądamy dzieła dramatyczne w zbliżeniu do rękopisu, w bliskiej perspektywie odsłaniającej proces twórczy, a raczej proces krystalizowania się i przemiany form dramatycznych. Wywód autora cechuje się precyzją i dyscypliną analiz, konsekwencją wykonania, ostrożnością interpretacyjną, a równocześnie – paradoksalnie – odwagą podejmowania tematów najtrudniejszych.

prof. dr hab. Maria Kalinowska (Uniwersytet Warszawski)

Książka Marka Dybizbańskiego stanowi sekwencję rozdziałów o pojedynczych na ogół utworach, które w toku dogłębnie przemyślanej i precyzyjnie skonstruowanej interpretacji ujawniają nowe znaczenia ważne dla zrozumienia danego dzieła, twórczości pisarza czy też szerszych procesów. Autor wielokrotnie koryguje dotychczasowe ustalenia bibliograficzne i historycznoliterackie, co już nadaje jego pracy dużą wartość. To jednak dopiero początek, ponieważ drugą stroną eliminacji błędów jest odsłonięcie prawdziwego stanu rzeczy, ustalenie faktów. W kolejnych studiach badacz zdaje sprawę z wielu takich odkryć i oddzielających je etapów żmudnych poszukiwań. Czytelnik zgadza się ponosić ich trudy nie tylko dla współuczestnictwa w owych odkryciach. Autor wiąże go siłą, rzetelnością i elegancją wywodu. Analizy Dybizbańskiego w kulminacyjnych momentach dochodzą do niewiarygodnej wirtuozerii. Refleksje uderzają celnością obserwacji i sformułowań.

prof. dr hab. Radosław Okulicz-Kozaryn (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza)